-osobowość paranoidalna
Ten typ osobowości cechuje się brakiem poczucia humoru i poczuciem wielkości. Osobę paranoidalą musi dotknąć spory problem zanim skorzysta z pomocy psychoterapeuty. Takie jednostki nie ufają obcym, spostrzegają źródło swych cierpień jako zewnętrzne. Chętnie angażują się w życie polityczne. Niektórzy pacjenci prowokują swoim paranoidalnym zachowaniem złe traktowanie przez społeczeństwo. Jednym z wyróżników paranoi jest wysoki poziom agresji, podatność na zdenerwowanie ale także wysoki poziom lęku.

-osobowość depresyjna i maniakalna
Wiele osób doświadcza naprzemiennie maniakalnych i depresyjnych stanów umysłu, obecnie najczęściej stosuje się termin „zaburzenia dwubiegunowe”. Stan depresyjny to poczucie wiecznego smutku, braku energii, problemy z czerpaniem przyjemności z codziennych czynności, problemy ze snem, jedzeniem i ogólne rozregulowanie organizmu. Osoby depresyjne z reguły kierują krytykę i złość do wewnątrz. Potrafią być bardzo hojne, są wrażliwe i pełne współczucia. Często oceniają innych zbyt wysoko, przez co na zasadzie porównania oceniają bardzo nisko. Osoby depresyjne bardziej skupiają się na kwestiach moralności niż na statusie i władzy (jak dzieje się w przypadku osoby narcystycznej). U osób depresyjnych w relacjach z obiektem często pojawia się wczesna i powtarzająca się strata, aczkolwiek strata ta nie zawsze musi być wydarzeniem konkretnym (np. śmierć osoby bliskiej), ponieważ może być także zjawiskiem wewnętrznym, psychicznym np. nagła zmiana zachowań opiekuna. Inne okoliczności to zaniedbywanie potrzeb dziecka lub poniżanie przez członków rodziny bądź atmosfera w rodzinie, w której nieprzychylnie patrzy się na żałobę lub zaprzecza smutkowi.
Mania to odwrotna strona depresji. Osoba hipomaniakalna jest rozradowana, dowcipna, pełna energii, ma poczucie własnej wielkości, posiada ambitne plany, często doprowadza się do wyczerpania fizycznego poprzez bagatelizowanie odczuć głodu czy zmęczenia. Osoby maniakalne często są doskonałymi artystami estradowymi. Osoby bliskie narzekają, że nie można się do niej zbliżyć emocjonalnie, ponieważ większość wypowiedzi obracają w żart. Nieustanne życie w biegu broni ich przed odczuwaniem czegoś bolesnego. Jednostki maniakalne obawiają się przywiązania. Kiedy osoby z manią przeżywają negatywne emocje na ogół objawia się to w postaci złości lub wybuchów nagłej i czasem niekontrolowanej wściekłości. Jednostki z manią mogą mówić bez przerwy, pić bez umiaru, żuć gumę, obgryzać paznokcie, palic lub przygryzać wargi. Poczucie szczęścia jest im bliskie ale doświadczają też często braku spokoju i równowagi wewnętrznej. Osoby z manią uciekają od poczucia straty, ignorują lub obracają w żart trudne zdarzenia. U osób maniakalnych z reguły ich dzieciństwo naznaczyła śmierć ważnych osób, rozwody, separacje, o których nikt nie rozmawiał. Dziecko nie miało okazji przepracować trudnych dla niego przeżyć emocjonalnych.

-osobowość masochistyczna
Osoby będące największym wrogiem samych siebie. Kryją się tu wzorce takie jak cierpienie, narzekanie, postawy samoznieszczenia i obniżania własnej wartości oraz nieświadome pragnienie torturowania innych swoim bólem. W tym autodestruktywnym szaleństwie kryje się metoda na unikanie bólu emocjonalnego, wobec którego ból fizyczny staje się mało istotny. Osoba, która prezentuje zachowanie masochistyczne znosi ból i cierpienie w nieświadomej lub świadomej nadziei na jakieś wyższe dobro, np. bita żona przez męża, która pozostając przy mężu wykazuje zachowanie masochistyczne, robi to aby przykładowo utrzymać rodzinę w całości lub w celu unikania porzucenia. Osoba masochistyczna często ma nieświadome przekonania, takie jak „Jeśli będę dostatecznie cierpiał, to otrzymam miłość”. Wzorzec zachowania depresyjnego i masochistycznego mają wiele wspólnego, jednak jednostki masochistyczne z łatwością odczuwają złość, urazę lub oburzenie oraz są bardziej aktywne. Postrzegają siebie jako prześladowane przez pech, jednak nie widzą w tym żadnej swojej winy. Nierzadko jednostki masochistyczne same prowokują kłótnie bądź inne trudne sytuacje. Często ma to miejsce wówczas gdy w dzieciństwie „cisza zwiastowała burzę”, wówczas osoba masochistyczna sama prowokuje problemy aby mieć przynajmniej wpływ na moment rozpoczęcia awantury równocześnie przyciągając w ten sposób ponownie zachowania, których doświadczały w dzieciństwie. Osoby masochistyczne wolą by je bito niż aby nikt ich nie dotykał, boją się życia w spokoju i ciszy u boku kochającej i dojrzałej osoby, wolą kolekcjonować i opłakiwać akty niesprawiedliwości niż je eliminować. Osoba paranoidalna poświęca miłość na rzecz poczucia władzy, natomiast osobowość masochistyczna poświęca władzę na rzecz miłości. Osoby masochistyczne często robią na otoczeniu wrażenie osób pretensjonalnych, pogardliwych wobec innych, egzaltowanych w swoim cierpieniu, znajdują w cierpieniu podstawę do wsparcia swojego poczucia wartości, traktują je jak trofeum. Masochista przypisuje swój lęk komuś kto znajduje się tuż obok, czyje zachowanie byłoby potwierdzeniem niskiej moralności. Nadmierna pomoc osobie masochistycznej powoduje u niej regresję i dalsze nadmierne eksponowanie cierpienia, dlatego najcenniejsze jest rozbudzanie u nich poczucia sprawczości. Zamiast komunikatów w stylu „mój biedaku!” lepiej zapytać „Jak się znalazłeś w takiej sytuacji?” oraz kłaść nacisk na to, że osoba może poprawić swoją sytuację.

Autor: Robert Butryn (psychoterapeuta)
Źródło inspiracji: Nancy McWilliams “Diagnoza psychoanalityczna”