Jakie są źródła ludzkiej agresji? Co nią rządzi? Czy jest cechą wrodzoną? Te pytania od lat nurtują i są tematem wielu badań i sporów nad badaniem ludzkiej psychiki. Istniało wiele teorii na temat zachowań agresywnych, wśród których można wyróżnić między innymi teorie instynktów Zygmunta Freuda. Popularny psychiatra traktował to zjawisko, jako popęd, który stopniowo narasta, a po pewnym czasie wybucha. Uważał, że jest to zachowanie instynktownie relatywne, natomiast energia, która służy instynktowi śmierci jest nieustannie gromadzona w organizmie ludzkim. Jeśli nie możne ona zostać ujawniona w sposób powszechnie akceptowalny, w końcu rozładuje się w skrajnej, nieakceptowanej postaci – w formie wybuchu agresji.

W świetle koncepcji Ericha Fromma, źródeł takiego zachowania musimy upatrywać w ludzkich charakterze. Nie jest to czynnik determinujący, ale wyznacza najbardziej prawdopodobne mechanizmy postępowania człowieka.

Dziś, dzięki takiej dziedzinie jak psychologia ewolucyjna możemy sięgać znacznie głębiej i wiemy już, że istnieją podstawowe problemy adaptacyjne, z którymi musiał w przeszłości zmierzyć się człowiek, a które w znacznym stopniu przyczyniły się do powstania agresywnych zachowań. Jest to między innymi zagarnianie cudzej własności, przysporzenie kosztów rywalom seksualnym, walka o miejsce w hierarchii, odstraszanie potencjalnych agresorów czy też przysporzenie kosztów rywalom seksualnym.

Liczne badania i analiza dowodzą również, że nie ma żadnego wzoru agresywnego zachowania. Każdy rodzaj agresji może się pojawić, ulec modyfikacji czy zaniknąć w toku genetycznej ewolucji. Wyzwalana jest przez konkretny problem adaptacyjny i w znacznym stopniu uzależniona jest od kosztów i korzyści.

Warto zauważyć również zdecydowanie większy udział mężczyzn w zachowaniach agresywnych. Statystyki pokazują, że to właśnie płeć męska popełnia większość przestępstw na tle agresywnym. Jedna z teorii wyjaśnia to faktem posiadania przez nich dużej ilości testosteronu. Z badań wynika, że zwiększony poziom estrogenów u mężczyzn w znacznym stopniu hamuje zachowania związane z przemocą. Socjologiczne analizy z kolei wskazują z kolei, że wynika to z roli, która od najmłodszych lat wpajana jest chłopcom. Pokazuje się im określoną postawę męskości, która opiera się na sile, władczości a co za tym idzie – skłonności do zachowań agresywnych, które eksponują te cechy.

Z własnego doświadczenia wiemy, że agresja często jest dla nas narzędziem do osiągania własnych celów. Podstawą jest jednak wyznaczenie granicy i uświadomienie sobie problemu.

Z całą pewnością jednak wielu myśli, że agresja to coś, z czym nie da się walczyć. Pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie faktu, że nie potrafimy radzić sobie z własnymi emocjami i uczuciami. Kluczową kwestią jest uzmysłowienie sobie, że istnieje wiele rzeczy na świecie, które są niezależne od nas- nie możemy ich zmienić, skontrolować czy opanować. Najważniejsze jest jednak nauczenie się radzenia z negatywnymi odczuciami w inny sposób niż słowną czy fizyczną agresją. Każdy z nas nosi w sobie wielkie pokłady negatywnych doświadczeń czy wrażeń, jednak istnieje cały szereg sposobów, aby sobie z nimi poradzić. Warto zaznaczyć też, że agresja to problem nie tylko spotykany w patologicznych domach gdzie nadużywa się alkoholu czy środków odurzających, lecz coraz częściej w domach, które z pozoru wydają się być ostoją spokoju i szacunku. Coraz częściej ludzie przejawiający agresję to osoby wywodzące się z szanowanych kręgów, posiadające dobrze płatną prace i ustabilizowane życie. Presja społeczeństwa, pogoń za pieniędzmi czy pracoholizm powodują, że zaczynają oni wyładowywać swój stres na najbliższych. Jest to jeden z problemów, który nie dotyczy samego chorego, lecz przede wszystkim cierpi jego rodzina i najbliższe otoczenie, dlatego niezbędne jest podjęcie walki z agresją poprzez terapię z psychologiem.

Autor: Karolina Banach (psycholog)