Muzyka to sztuka istniejąca od wielu tysięcy lat. Według mitologów muzyka pochodziła od bogów, w połączeniu z tańcem i słowami towarzyszyła w starożytności obrzędom kultowym. Muzyce przypisywano wówczas znaczenie symboliczne. W średniowieczu głównymi ośrodkami muzyki były kościoły i katedry. Główną formą muzyki była muzyka wokalna w wykonaniu mężczyzn do tekstów zaczerpniętych z Biblii. Kolejne epoki wnosiły następne zmiany w muzyce, następował przełom w pojmowaniu świata i człowieka, co niosło za sobą zmiany także w tej dziedzinie. Największy przełom w dziejach muzyki był XX wieku, to wówczas najliczniej powstały najróżniejsze nowe rodzaje muzyki i coraz to nowsze i liczniejsze zespoły. Rodzi się więc pytanie: skąd więc w człowieku chęć oddawania się tej sztuce od tysięcy lat? Co daje nam muzyka i dlaczego ludzie od tysięcy lat odczuwali intuicyjnie jej moc? Istniały także świątynie w których muzyka była główną metodą harmonizowania i uzdrawiania ciała i ducha.
Muzyka ma bardzo duży wpływ na nastrój człowieka i cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Powstała nawet nauka „Cymatyka”, która traktuje o falach dźwiękowych oraz ich oddziaływaniu na substancje fizyczne. Jednym z pionierów cymatyki był naukowiec Hans Jenny. Naukowiec rejestrował na taśmie filmowej oddziaływanie dźwięku na płyny i proszki. Hans Jenny zauważył, że drgania dźwiękowe powodują geometryczne kształty- niskie częstotliwości wytwarzały proste koło opisane pierścieniami, natomiast wysokie częstotliwości powodowały wzrost liczby kręgów umieszczonych wokół jednego koła. Wraz ze wzrostem częstotliwości rosła także złożoność kształtów.
Jest kilka znanych zjawisk, które tłumaczą wpływ muzyki na rożne funkcje ciała. Muzyka angażuje obydwie półkule mózgowe, a nerwy słuchowe mają najwięcej połączeń. Pobudzenie organizmu na skutek słuchania muzyki powoduje produkcję endorfin, które naturalnie łagodzą ból. Muzyka wpływa także na cząsteczki S-IgA. Cząsteczki te zaangażowane w układ immunologiczny mogą wpływać na odporność organizmu oraz prace narządów wewnętrznych. Nerwy słuchowe człowieka należą do najwrażliwszych jego zmysłów.
Wiele badań wykazało, że także rośliny reagują na muzykę, przy muzyce klasycznej rozwijały się i kwitły szybciej niż bez muzyki, natomiast muzyka rockowa powodowała opóźnienie wzrostu wśród roślin.
Badania nad wpływem muzyki na człowieka przeprowadził także Bob Larson z ekipą medyczną z Cleveland. Badania te wskazały, że muzyka może mieć zadziwiające efekty u człowieka- podnosić może wydzielanie gruczołów endokrynalnych, w szczególności gruczołu śuzowego, który kieruje także procesami witalnymi w organizmie. W czasie słuchania podstawowa przemiana materii i poziom cukru we krwi podlega modyfikacjom. Bob Larson stwierdza także, że niektórzy kompozytorzy muzyki elektronicznej manipulują mózgami, dokonując spięć różnych świadomych warstw mózgowych, podobnie jak czyni to narkoman.
Khlesto- znany muzykoterapeuta- po 10-cio letnich badaniach stwierdził, że zasadniczym problemem wywołanym przez muzykę rockową u jego pacjentów jest intensywność hałasu. Hałas powodował stany takie jak: wrogość, narcyzm, wyczerpanie, panika, wysokie ciśnienie czy nawet niestrawność.
Rytm muzyki zmienia tempo akcji serca, a by to sprawdzić wystarczy postawić obok siebie metronom i słuchać muzyki badając wcześniej swoje tętno. Po kilku minutach można stwierdzić, że tętno dostraja się do rytmu muzyki.
Najpopularniejszą muzyką słuchaną przez człowieka jest muzyka POP. Muzyka Pop jest tworzona w tempie przypominającym bicie ludzkiego serca, co pozwala na koncentrację umysłu na sprawach sprawiających nam przyjemność. Niskie tony powodują szybsze zmęczenie umysłowe, natomiast wysokie działają uspokajająco i relaksująco na słuchacza. Najbardziej popularna muzyka POP jest o średnich częstotliwościach, co powoduje i tak relaks człowieka.
Musimy zwrócić też uwagę na to, że muzyka jest wszechobecna, ponieważ słyszymy ją wszędzie. To właśnie muzyka dodaje nam energii, rozluźnia nas. Nie bez powodu wyraźnie obecna jest ona w centrach handlowych by odpowiednio nastroić nas do robienia zakupów. Zauważyć ją można także w gabinetach kosmetycznych, u masażystów, by ułatwić zrelaksowanie się klienta. W fitness klubach bądź na siłowniach leci zawsze energetyczna muzyka by pobudzić nas do wysiłku.
Dla chrześcijan muzyka religijna zachęca do rozmów z Bogiem, wyrażenia bólu, troski, radości, podziękowania za życie.
Muzyka wpływa na produkcję przez mózg neuroprzekaźników. Muzyka wpływa na wydzielanie epinefryny, noradrenaliny, seratoniny, dopaminy. Badacze twierdzą, że w mózgu istnieją specjalne struktury, które odpowiedzialne są za odbiór muzyki i jej znaczenia. Z kolei reakcja emocjonalna na nią jest efektem współdziałania wielu obszarów mózgu. Zaangażowane są środki zainteresowania, emocji, nagrody i motywacji. Różnimy się jako ludzie, stąd też odmienna reakcja każdego z nas na muzykę i odmienne gusta słuchaczy.
Na oddziałach psychiatrycznych zauważono, ze pacjenci reagują na muzykę wyjątkowo dobrze. Osoby chorujące na schizofrenię i będące w psychicznym odrętwieniu zaczynają się poruszać, a osoby, które borykają się ze stanami depresyjnymi- odzyskują siły psychiczne. Zauważono także, ze muzyka uspakajająco wpływa na osoby doświadczające manii (zwiększonego stanu pobudzenia).
Podczas muzykoterapii stosuje się pracę z dźwiękiem, instrumentami, rytmem, wplata się także w to techniki relaksacyjne i wizualizacje oraz elementy dramy.
Muzyka wspomaga rozwój człowieka, umożliwia samopoznanie, rozładowuje napięcia, sprzyja przyglądaniu się swoim emocjom. Muzyka daje możliwość ominięcia rozumu, docierając bezpośrednio do przeżyć, emocji oraz naszej podświadomości.
Podczas muzykoterapii stosuje się głównie muzykę relaksacyjną, instrumentalną lub filmową, wykorzystuje się także instrumenty by dać pacjentowi możliwość wyrażanie siebie, swojego nastroju i emocji. Dodatkowo do muzykoterapii dołączyć można także różne rodzaje tańca.
Głównym powodem dlaczego ludzie słuchają muzyki to dostarczanie sobie przeżyć emocjonalnych. Muzyka wykorzystywana jest również przez słuchających jako środek do regulowania nastroju. Badania pokazują, że doznania muzyczne są niezależne od wykształcenia muzycznego. Wszyscy ludzie odbierają i oceniają emocje jakie niesie muzyka tak samo trafnie jak profesjonalni muzycy.
Muzyka bardzo często przywołuje określone myśli i wywołuje wspomnienia. Zdarza się, że określony utwór kojarzy się z konkretną sytuacją, którą w życiu przeżył. Może to być np. pierwsza randka, pierwszy taniec lub inne wydarzenie. Słysząc dany utwór, który kojarzymy z określoną sytuacją możemy doświadczyć wspomnień.
Inną kwestią, która sprawia że ludzie rozkoszują się w muzyce są doznania estetyczne. Można podziwiać dany utwór pod względem czystości brzmienia lub harmonii czego doświadczają osoby z wykształceniem muzycznym lub zagorzali słuchacze. Rozpatrując kwestię upodobań muzycznych należy jednak zwrócić uwagę na indywidualne preferencje każdego słuchacza. Pewni ludzie będą gustować w muzyce klasycznej, inni natomiast w ostrym rockowym brzmieniu. Dźwięki, które jednych będą zachwycać, dla innych mogą wydać się męczące i wpływać negatywnie na ich samopoczucie.
Muzyka ma również znaczenie dla kultury. Towarzyszy człowiekowi przy odpoczynku, zabawie, jest również elementem ważnych uroczystości organizowanych w życiu społecznym. Jest podziwiana i określana jako sztuka do której należą dzieła znanych, klasycznych kompozytorów. Sama w sobie jest ogromnie barwna i różnorodna- dotyczy to przede wszystkim muzyki rozrywkowej. W społeczeństwie odgrywa ogromną rolę jako forma artystyczna, która ma wielu odbiorców. Wciąż rośnie liczba jej nowych twórców, którzy czerpiąc inspiracje z już istniejącej muzyki, starają się komponować własną muzykę, wzbogacając w ten sposób zasoby, z których będą mogli korzystać przyszli słuchacze.
W dzisiejszych czasach stało się modne słuchanie muzyki przez kobiety w ciąży, a wpływ muzyki na dziecko został także potwierdzony naukowo. Maluch jeszcze będąc z brzuchu u matki słyszy dźwięki, głosy, co wpływa na jego osobowość i rozwój. Dziecko, które słuchało muzyki w łonie matki jest po narodzeniu radośniejsze, łatwiej zasypia. Udowodniono także, że maluch rodzi się zwiększą ilością komórek nerwowych.
Alfred Tomatis odkrył tzw. „Efekt Mozarta” wykorzystując muzykę do pracy z dziećmi, które posiadają zaburzenia mowy i komunikacji. Podczas badań naukowca wyszło na jaw, że najlepiej na poprawę koncentracji, kreatywności, pamięci czy motywacji wpływa właśnie muzyka Mozarta oraz chorał gregoriański.
Warto zwrócić uwagę także na muzykę Vivaldiego i Bacha. Ich twórczość pomaga w procesie uczenia się i przyswajania wiedzy. Z kolei Beethoven i Strauss jednoczą pracę serca i mózgu.
Szeroka forma współczesnej muzyki sprawiła, że stała się ona środkiem komunikacji dla wielu subkultur na przykład młodzieżowych. Jest fundamentem dla tych grup oraz nośnikiem ideologii. Młodzież przynależąca do określonej subkultury słucha muzyki, którą dana grupa preferuje. Zdarza się również, że słuchanie muzyki może być motywatorem do wstąpienia w szeregi określonej subkultury.
Wibracje dźwiękowe wywołują w organizmach najróżniejsze reakcje, a nawet zmiany strukturalne. Dźwięki oddziaływają na funkcje fizjologiczne oraz procesy w podświadomości. Dźwięk może działać twórczo, ale także i niszcząco. Jest to bardzo duży dowód na to, abyśmy bardziej zwracali uwagę na to czego słuchamy na co dzień.

Autor: Robert Butryn (psychoterapeuta)